Anliura

Va bin, lesoma 'l Sant Albin dl'Eut-sent, ma còs am anteressa savej com as ciama l'"allappamento" dij dent, ch'i saj gnanca lòn ch'a veul dì an italian. Pitòst dël 2014 am anteressa savej com as dis link, ch'a l'é na ròba ch'i l'haj da dovré për feme capì da j'àutri. Se quand a l'é stàita fàita la Wikipedia a l'é decidùsse 'd dovré "anliura" da 'l verb "anlié" che tùit (fin-a 's moment-sì) a l'avìo dime ch'a significava "legare, collegare", e giumaj "anliur"a a l'é conossù e arconossù con col sust-lì, ma përché a venta andé a disfelo?

La gent al dì d'ancheuj a l'ha damanca 'd na lenga moderna, con tute le paròle dël passà e na gionta 'd paròle neuve për lòn ch'as arseurt nen a dì. Tanme tute j'àutre lenghe, fra 'l rest. O la lenga as adata, o a l'é giust lassela meuire. E, s'im përmëtte, àor i ciamoma ai lenghista na consulensa përché i-j conossoma, i l'oma rësguard ëd lor, e a travajo ansema noi, ma a l'é maj sciairàsse che na lenga natural a l'é montà sù e aministrà daj lenghista. La lenga a l'é montà sù da chi a l'ha scriv, ant la mzura ch'a la scriv. Ij lenghista e ij dot litrà a l'han pitòst ël ròl dë spartì lë scrit soagnà dal parlà grossé.

Ij prim piemontèis che dël 2006 a son angagiasse ant la Wikipedia (ëd përson-e ch'a venta rësguardé tanme ij lenghista) a l'han frontegià la situassion an spantiand la paròla "anliura" che da col moment-lì a l'ha vorsù dì për tùit "link". Lor a l'han fàit parej an col moment-lì. Se a sò pòst a-i ero ij lenghista a l'avrìo podù fé na ròba diferenta o discutlo antlor. Ma ij lenghista a-i ero nen, la paròla giumaj a l'é spantià. Andé a mës-cé torna lòn ch'a l'é consolidà e arconossù fra j'alfabetisà a më smija un ëd coj ipercoretism ch'as crìtico, an particolar përchè 'l piemontèis a l'é ancor mes da soasì.

Am sa che dcò s'is butoma a pijé 'd question pr'arzòlvje con l'arconòssiment ëd tùit, parlant e studios, a-i sarìa sémper chi ch'a va fòrt a fé com a veul, an tirand fòra 'd neuve question e d'àutre ancor, an arfudand le solussion ch'a ten-o nen cont ëd tuta la literatura, ëd tùit ij sécoj e 'd tute le vicende ch'a son staie ant j'agn për colpa 'd col disgrassià-là e d'ës disgrassià-sì, che se tut a va bin, a l'ero mach ëd povrass solengh a parlé na lenga 'd pas an temp ëd guera.